پنجشنبه 6 جمادی الاولی 1446 - 7 نوامبر 2024
فارسی

حکمت از نام بردن «لیال عشر» (شب‌های ده‌گانه) به جای روزهای ده‌گانه

سوال

این سؤال به ذهن یکی از نزدیکان من آمده که حکمت از لفظ لیال عشر یعنی شب‌های ده گانه به جای روز چیست؟ با وجود آن‌که فضایل دههٔ نخست ذی الحجه به هنگام روز است نه به هنگام شب؟ بدون شک الله متعال حکمتی والا از این طرز بیان دارد.

متن پاسخ

الحمدلله.

الله تعالی می‌فرماید:

 وَالْفَجْرِ (۱) وَلَيَالٍ عَشْرٍ

الفجر: ۱ ـ ۲ 

(سوگند به سپیده‌دم (۱) و سوگند به شب‌های ده‌گانه).

در میان علما دربارهٔ ده شبی که به آن سوگند یاد شده اقوال گوناگون است:

۱ـ جمهور علما بر این رای‌اند که آن دههٔ [نخست] ذی الحجه است و بلکه ابن جریر طبری ـ رحمه الله ـ اجماع را در این باره نقل کرده و می‌گوید: آن شب‌های ده‌گانهٔ ذی الحجه است، به دلیل اجماع اهل حجت از اهل تاویل بر این مسئله (تفسیر ابن جریر: ۷/ ۵۱۴).

ابن کثیر (۴/ ۵۳۵) می‌گوید: منظور از آن، شب‌های ده‌گانه دههٔ ذی الحجه است چنان‌که ابن عباس و ابن زبیر و مجاهد و دیگران از سلف و خلف گفته‌اند.

اما این‌جا سوالی پیش می‌آید که شما بیان کردید: حکمت از نام بردن شب به جای روز چیست؟

این سؤال را می‌توان چنین پاسخ داد:

در این‌جا از روزها به عنوان شب‌ها یاد شده زیرا زبان عربی وسیع است و گاه لیالی (شب‌ها) گفته‌می‌شود و منظور از آن روزها است و برعکس، و غالب بر زبان صحابه و تابعین این بود که به روزها، شب‌ها می‌گفتند تا آن‌جا که در کلام آنان می‌آمد که برای بیان آن‌که پنج روز روزه گرفتیم می‌گفتند: پنج شب روزه گرفتیم، و منظورشان روز بود. والله اعلم.

چنان‌که گروهی از علما از جمله ابن العربی در أحکام القرآن (۴/ ۳۳۴) و ابن رجب در لطائف المعارف (۴۷۰) چنین گفته‌اند.

۲ـ گروهی دیگر از علما ـ از جمله روایتی که از ابن عباس رضی الله عنهما نقل کرده‌اند ـ بر این هستند که منظور از شب‌های ده‌گانه، ده شب پایانی رمضان است و گفته‌اند: زیرا شب قدر در این شب‌های پایانی است که خداوند متعال دربارهٔ آن می‌فرماید:

 لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ

[القدر: ۴]

(شب قدر از هزار ماه بهتر است)

و می‌فرماید:

 ‏‏إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُّبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنذِرِينَ (۳) فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ

[الدخان: ۳ ـ ۴]

(ما آن را در شبی مبارک نازل کردیم، [چرا] که ما هشدار دهنده بودیم (۳) در آن [شب] هر [گونه] کاری [به شکلی] استوار فیصله می‌یابد).

شیخ ابن عثیمین ـ رحمه الله ـ همین رای را برگزیده زیرا موافق با ظاهر آیه است.

نگا: تفسیر جزء عم، اثر شیخ ابن عثیمین رحمه الله.

منبع: سایت اسلام سوال و جواب