مسافتی که باعث واجب شدن نماز در مسجد می‌شود چقدر است؟

الحمدلله.

برای کسی که اذان را با صدای عادی و بدون بلندگو می‌شنود واجب است برای خواندن نماز [فرض] در جماعت به مسجدی که در آن اذان داده می‌شود برود، زیرا پیامبر ﷺ می‌فرماید: کسی که اذان را بشنود اما در آن حاضر نشود، نمازی ندارد مگر در صورت عذر به روایت ابن ماجه و دارقطنی و ابن حبان و حاکم با سند صحیح.

از ابن عباس درباره‌ی این عذر پرسیدند؛ گفت: ترس یا بیماری. و مسلم در صحیح خود روایت کرده که مردی نابینا به رسول الله ﷺ گفت: ای پیامبر خدا، من کسی را ندارم که مرا به مسجد بیاورد، آیا اجازه دارم در خانه‌ام نماز بخوانم؟ پیامبر ﷺ پرسید: آیا اذان را می‌شنوی؟ گفت: آری. فرمود: پس اجابت کن.

در صحیح مسلم از ابن مسعود روایت است که گفت: کسی که دوست دارد فردا در حال مسلمانی با الله دیدار کند، پس بر این نمازها در جایی که برایش اذان داده می‌شود (مساجد) پایبندی کند؛ زیرا خداوند برای پیامبرتان ﷺ سنت‌های هدایت را قرار داد، و این [نمازها] از سنت‌های هدایت است و اگر شما نیز مانند این متخلف در خانه‌هایتان نماز می‌خواندید سنت پیامبرتان را ترک کرده بودید، و اگر سنت پیامبرتان را ترک گویید بی‌شک گمراه خواهید شد، و مردی نیست که به نیکی وضو گیرد و سپس به یکی از این مساجد برود مگر آنکه خداوند برای هر گامی که بردارد یک نیکی برای او می‌نویسد و یک درجه بر درجاتش می‌افزاید و یک گناه از او کم می‌کند. به یاد دارم که هیچکس جز منافق معلوم الحال از این نمازها تخلف نمی‌کرد و [گاه] مرد [بیماری] را می‌آوردند که دو مرد او را گرفته بودند تا آنکه او را در صف می‌نشاندند، و در صحیحین از پیامبر ﷺ روایت است که فرمود: قصد کرده‌ام هیزم جمع کنند، سپس دستور دهم برای نماز اذان دهند، آنگاه دستور دهم مردی برای مردم امامت کند، سپس به سوی مردانی بروم [که در نماز حاضر نشده‌اند] و خانه‌هایشان را بر آنان به آتش بکشم.

احادیث درباره‌ی بزرگداشت نماز و تشویق به ادای آن در مساجد، بسیار است، بنابراین بر مسلمانان واجب است که بر خواندن آن در مساجد محافظت نموده و یکدیگر را برای آن توصیه و یاری کنند.

اما بر اساس ظاهر احادیث، برای کسی که از مسجد دور است و جز با بلندگو صدای اذان را نمی‌شنود، حضورش در مسجد الزامی نیست و می‌تواند با همراهان خود به جماعت نماز بخوانند. اما اگر مشقت را تحمل نمودند و برای جماعت به مسجدی آمدند که به سبب دوری‌اش صدای اذان آن را تنها از طریق بلندگو می‌شنوند، اجر بیشتری خواهند داشت، زیرا پیامبر ﷺ می‌فرماید: پیشترین اجر را در نماز، کسانی به دست می‌آورند که راه پیاده‌شان بیشتر است.. و احادیث در فضیلت رفتن به سوی مساجد و تشویق به آن بسیار زیاد است..» مجموع فتاوای شیخ بن باز رحمه الله (۱۲/ ۵۸-۶۱).

علما درباره‌ی ضوابط شنیدن اذان [که شنیدنش باعث وجوب جماعت می‌شود] چنین گفته‌اند:

شافعی رحمه الله می‌گوید: اگر صدای موذن بلند باشد و شخص نمازگزار شنوا باشد و محیط شلوغ و پر سر و صدا نباشد و باد نوزد؛ اما اگر صدای موذن ضعیف باشد و شخص شنونده حواسش پرت باشد و محیط پر سر و صدا باشد، کم هستند کسانی که [با این شرایط] صدای اذان را بشنوند الأم (۱/ ۲۲۱).

نووی می‌گوید: شنیدنی معتبر است که موذن در یک سوی شهر باشد و محیط آرام و بی‌سر و صدا باشد و باد نوزد و او [یعنی شنونده] شنوا باشد؛ اما اگر نشنوند [شرکت در جماعت] برایش الزامی نیست المجموع (۴/ ۳۵۳).

ابن قدامه می‌گوید: جایی که غالبا صدای اذان در آن شنیده می‌شود به این صورت است که صدای موذن بلند باشد و در جای بلند بایستد و باد نوزد و محیط ساکت باشد و شنونده حواسش پرت و مشغول نباشد المغنی (۲/ ۱۰۷).