آیا جایز است که انجمن‌های خیریه زکات فطر را پیش از دریافت هزینه از زکات دهندگان توزیع کنند؟

الحمدلله.

اولا:

صدقهٔ فطر مانند دیگر عبادات بدون نیت صحیح نیست، زیرا پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: همانا کارها به نیت‌ها بستگی دارد و هر کس همان [پاداشی] را دارد که نیت کرده است به روایت بخاری.

ابن قدامه ـ رحمه الله ـ می‌گوید: اخراج زکات جایز نیست مگر با نیت مگر آنکه حاکم [در پی امتناع زکات دهنده] آن را به زور دریافت کند. مذهب عموم فقها چنین است که نیت شرط ادای زکات است جز آنچه از اوزاعی نقل شده که گفته است: نیت در آن واجب نیست...

جایز است که نیت را اندکی قبل از ادا قرار داد مانند دیگر عبادات و از آنجایی که در انجام این مورد نیابت هم جایز است معتبر دانستن همراهی نیت با ادا منجر به تغریر در مالش می‌شود.

پس اگر زکات را به وکیلش داد و خودش ـ نه وکیل ـ نیت کرد جایز است، البته اگر نیت ادا خیلی زودتر نباشد.

و اگر زمانی طولانی زودتر از ادا بود جایز نیست مگر آنکه هنگام تحویلش به وکیل نیت کند و وکیل هنگام ادای آن به مستحق نیت کرده باشد.

و اگر وکیل نیت کند و موکل نیت نکند جایز نیست زیرا فرض به آن تعلق دارد و جواز از او ساقط می‌گردد» (المغني: ۲/ ۴۷۶).

و شیخ الاسلام ابن تیمیه می‌گوید: زیرا زکات ـ اگر چه حقی است مالی ـ برای الله واجب است... برای همین نیت در آن واجب است و درست نیست دیگری بدون اجازه‌اش به جای او زکات دهد (مجموع الفتاوی: ۷/ ۳۱۵).

مرداوی ـ رحمه الله ـ می‌گوید: اگر شخصی از مال خودش به جای شخص زنده‌ای بدون اجازه‌اش زکات دهد صحیح نیست، و در غیر این صورت درست است (الإنصاف: ۳/ ۱۹۸).

بنابراین اگر انجمن به جای شخصی که آنها را وکیل نکرده صدقهٔ فطر را ادا کند برایش صحیح نیست.

ثانیا:

انجمن خیریه می‌تواند غذا را از مال خودش در رمضان یا قبل از آن خریداری کند و سپس به کسانی که قصد زکات فطر دارند بفروشد و می‌تواند به وکالت از آنان یک یا دو روز پیش از عید آن را ادا نماید.

و جایز نیست که زکات را پیش از نیابت ادا کند و سپس پولش را بعدا از آنان بگیرد.

پیش‌تر سوال مشابهی را از شیخ ابن عثیمین ـ رحمه الله ـ پرسیدیم که ایشان گفتند:

اشکالی ندارد که این مرکز غذا را مدتی قبل خریداری کند و سپس به کسانی که خواهان خرید زکات فطر هستند بفروشد و آن را در وقت شرعی‌اش ادا کند.

و از شیخ ابن جبرین ـ رحمه الله ـ پرسیده شد: «آیا نیابت از کسی که خواهان ادای زکات فطر است جایز است به این صورت که [مبلغ] زکات را پس از پانزدهم رمضان از او دریافت کنند و سپس یک یا دو روز پیش از عید آن را توزیع نمایند؟

ایشان پاسخ دادند: نیابت برای ادای زکات فطر اشکالی ندارد به این صورت که آن یا مبلغش را به وکیل بدهد اگر چه در اول یا وسط ماه باشد. و بهتر آن است که در سرزمینی که زکات دهندگان در آن اقمت دارند توزیع شود و وکیل باید آن را در روز عید یا یک یا دو روز پیش از آن در سرزمین‌شان توزیع کند. والله اعلم».

از سایت شیخ رحمه الله

والله اعلم.