الحمدلله.
اولا:
اگر توافق کنند که این طلا مهریهٔ معجل است نه هدیه ـ چنانکه در سؤال آمده ـ هرگاه نامزدی فسخ شود خواستگار حق دارد که همهٔ مهریه را پس بگیرد، زیرا زن مستحق چیزی از مهریه نیست مگر در صورت عقد.
ثانیا:
اما این سؤال شما که آیا مقدار پول را بگیرد یا طلا را؟
پاسخ همانی است که در سؤال شما آمده است: «تا چند گرم طلای مورد توافق برای مهریه را بخرند».
این نشان می‌دهد که مهریه مقداری طلای مورد اتفاق بوده و شما پول را از باب وکالت در خرید طلایی که دوست دارند به آنها داده‌اید و این در سرزمین شما معمول است و این وکالت در صرف است (یعنی خریدن طلا با پول) که به اجماع علما جایز است.
ابن المنذر ـ رحمه الله ـ می‌گوید:
«همهٔ علمایی که از آنان به یاد داریم بر این اجماع دارند که وکالت در صرف جایز است» (الإشراف: ۸/ ۳۱۲).
بر این اساس، اگر خواستگاری پیش از خریدن طلا فسخ شد وکالت هم پیش از تصرف در آن فسخ شده بنابراین باید همان مقدار از پول بدون در نظر گرفتن قیمت طلا ـ کم شده باشد یا زیاد ـ به او برگردانده شود.
ابن قدامه ـ رحمه الله ـ می‌گوید:
«وکالت یک عقد جایز از سوی دو طرف است، موکل می‌تواند وکیل خود را هرگاه که خواست عزل کند و وکیل نیز می‌تواند خودش کنار برود؛ زیرا این اجازه در تصرف است و هر یکی از دو طرف می‌توانند آن را باطل کنند، همانطور که اگر اجازه دهد غذای او را بخورند.
همینطور این عقد با مرگ یکی از دو طرف یا دیوانگی کاملش باطل می‌شود و در این باره تا جایی که می‌دانیم اختلافی نیست» (المغنی: ۷/ ۲۳۴).
و اگر وکالت پس از خریده شدن طلا فسخ شده، حق او همان طلاست نه پولی که به آنان داده زیرا آنان طلا را به عنوان وکیل او خریده‌اند، انگار خود او مشتری است.
والله اعلم