Allah’a hamd olsun.
Haccın rükünleri dört, farzları yedi, bunun dışındakiler ise sünnetleridir.
Behvety (rahimehullah), “El rawdul murabba” (285/1) adlı kitabında şöyle söylemektedir: Haccın Rükünleri dört tanedir:
Birincisi: İhram, “Ameller niyetlere göredir” hadisinden dolayı, hacc ibadetine giriş niyetidir.
İkincisi: Arafat vakfesi, “Hac Arafat’ta durmaktır” Hadisi gereğincedir.
Üçüncüsü: Ziyaret Tavafı (İfade Tavafı da denilir) nitekim Yüce Allah şöyle buyurmuştur: “…ve Beyt-i Atik’i (Kâbe’yi) tavaf etsinler “Hacc/29
Dördüncüsü:Sa’y, zira bir hadiste şöyle buyurulmuştur. “Sa’y edin, nitekim Allah size sa’y-ı farz kılmıştır.”. Ahmed rivayet etmiştir
Sa’yın vacipleri yedi tanedir:
1. Kişinin geçerli bir mikattan ihrama girmesi. Yani ihramı mikattan başlaması, çünkü ihram tek başına rükünlerden sayılır.
2. Gündüz Arafat’ta vakfeden kişinin, güneş batışına kadar vakfede bulunması.
3. Teşrik günlerinde, Kabe’nin su ve koruma işinden sorumlu olanlar hariç, geceleri minada geçirmek.
4. Kabe’nin su ve koruma görevlilerin dışında, Müzdelife’ye gece yarsından önce varanlara, gece yarısının sonrasına kadar orada gecelemeleri. (Bazı Alimler Müzdelife’de gecelemeyi, hacın olmazsa olmaz rükünlerinden sayarlar. İbn Kayyim, Zadul Mead (233/2) eserinde bu görüşe meyletmektedir.)
5. Sıralamaya riayet ederek şeytanı taşlamak.
6. Saçı dibinden tıraş etmek veya saçı kısaltmak.
7. Veda Tavafı yapmak.
Eğer hacı Mutemetti veya kiran Haccını eda ediyorsa, “Güvende olduğunuz zaman hacca kadar umreyle faydalanmak isteyen kimse, kolayına gelen kurbanı keser. Kurban bulamayan kimse üçü hacda, yedisi de döndüğünüz zaman tam on gün oruç tutar. Bu (durum), ailesi Mescid-i Haram civarında olmayanlar içindir. Allah’a karşı gelmekten sakının ve Allah’ın cezasının çetin olduğunu bilin.” Bakara /196 , Ayeti gereğince kurban (Koyun) kesmesi farzdır.
Bunun dışında kalan bütün fiiller, haccın sünnetleridir. Kudum tavafı, Arefe günü Mina’da geceleme, İdtiba (İhramın üst kısmını sol omuzun üzerine geçirip, sağ tarafın kolun altından geçirilmesi), Yerinde şeytan taşlamak, Hacerü'l-esved’i öpmek, zikir ve dua yapmak, Safa ile Merve tepelerine çıkmak fiillerin hepsi sünnettir.
Umrenin rükünleri üçtür:
1. İhrama girmek.
2. Tavaf etmek.
3. Sa’y yapmak
Umrenin vacipleri ikidir:
1. Saçı dipten tıraş etmek veya kısaltmak.
2. Mikat (ihrama girilen yer) den ihrama girmek.
Rükün, vacip ve sünnet arasındaki fark:
Rükün olmaksızın hac olmaz.
Vacip yapılmadığı takdirde hacc geçerli olur fakat alimlerin çoğuna göre vacibi terk etmek kurban gerektirir.
Sünnet ise yapılmadığında hiçbir sakıncası yoktur.
Bu konu rükün, vacip ve sünnetlerin delillerini ve onlarla ilgili hükümleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Eşerhul Mumtiu (380-410/7) kitabına bakınız.