دههٔ پایانی رمضان از شب بیست و یکم شروع می‌شود، تفاوتی ندارد که ماه کامل باشد یا بیست و نه روز

الحمدلله.

دههٔ پایانی رمضان از شب بیست و یکم شروع می‌شود، چه ماه سی روزه باشد چه بیست و نه روزه.

به دلیل حدیثی که بخاری (۸۱۳) و مسلم (۱۱۶۷) از ابوسعید خدری روایت کرده‌اند که گفت: رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ دههٔ نخست رمضان را اعتکاف نمود و ما نیز با او اعتکاف کردیم، پس جبرئیل به نزدش آمد و گفت: آنچه می‌خواهی روبروی توست پس دههٔ میانی را به اعتکاف نشست و ما نیز با او اعتکاف نمودیم، پس جبرئیل به نزد ایشان آمد و گفت: آنچه می‌خواهی روبرویت هست پس پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ در صبح روز بیستم رمضان به سخن ایستاد و فرمود: هرکه با پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ اعتکاف کرده برگردد زیرا شب قدر را نشانم دادند و از یادم برده شده و آن در دههٔ پایانی در شب‌های فرد است و من دیدم که گویا در گل و آب سجده می‌کنم و سقف مسجد از برگ نخل بود و ما در آسمان چیزی نمی‌دیدیم پس تکه ابری آمد و باران بارید و پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ با ما نماز گزارد تا آنکه اثر گل و آب را در پیشانی رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ و نوک بینی ایشان دیدیم که تصدیق رویای او بود».

و در روایت بخاری (۲۰۲۷) آمده که: رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ در دههٔ میانی رمضان به اعتکاف می‌نشست پس سالی به اعتکاف نشست تا آنکه شب بیست و یکم یعنی همان شبی که صبحش از اعتکاف خارج می‌شد فرمود: هرکه با من به اعتکاف نشسته بود پس دههٔ پایانی را به اعتکاف بنشیند و این شب به من نشان داده شده بود اما از یادم برده شده بود و خودم را [در خواب] دیدم که صبحش در آب و گل سجده می‌کنم پس در دههٔ پایانی و در هر [شب] فرد آن را بجویید. آسمان آن شب بارید و سقف مسجد از برگ نخل بود پس آب از سقف مسجد چکید و با چشمانم رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ را دیدم که بر پیشانی‌اش اثر آب و گل بود و آن صبح روز بیست و یکم بود».

حافظ ابن حجر ـ رحمه الله ـ می‌گوید:

این نشان دهندهٔ آن است که آن سخنرانی در صبح روز بیستم بوده و باران در صبح روز بیست و یکم اتفاق افتاده است (فتح الباری: ۴/ ۲۵۷).

و همچنین در روایت بخاری (۲۰۱۸) و مسلم (۱۱۶۷) آمده است: رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ در رمضان در دههٔ میانی به اعتکاف می‌نشست و هنگامی که شب بیستم به پایان می‌رسید و به استقبال [روز] بیست و یکم می‌رفت، به خانه‌اش باز می‌گشت و کسانی که با او بودند نیز بازمی‌گشتند.

و این دال بر آن است که دههٔ پایانی از شب بیست و یکم آغاز می‌شود.

برای همین مذهب جمهور علما ـ از جمله ائمهٔ اربعه ـ این است که هر کس می‌خواهد دههٔ پایانی رمضان را به اعتکاف بنشیند باید پیش از غروب خورشید [یعنی پیش از آغاز] شب بیست و یکم وارد اعتکاف شود.

مراجعه نمایید به سوال شمارهٔ (14046).

شب‌های وتر دههٔ پایانی، شب بیست و یکم، بیست و سوم، بیست و پنجم، بیست و هفتم و بیست و نهم است.

شب نوزدهم اما جزو شب‌های وتر دههٔ پایانی نیست، چه ماه رمضان کامل باشد چه ناقص، زیرا بخشی از دههٔ وسط رمضان است.

حافظ ابن حجر ـ رحمه الله ـ می‌گوید:

شب قدر منحصرا در رمضان است، سپس در دههٔ پایانی رمضان، سپس در شب‌های فرد دههٔ پایانی، نه اینکه در شب خاصی از [روزهای وتر دههٔ پایانی] آن باشد و این چیزی است که مجموع اخبار وارده در این زمینه دال بر آن می‌باشد (فتح الباری: ۴/ ۲۶۰).

والله تعالی اعلم.