الحمدلله.
اولا: مهاجرین و انصار، یاران و شاگردان رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ بوده و برترین افراد این امت و بلکه بعد از پیامبران و رسولان، برترین افراد بشر به صورت عموم می‌باشند.
دل‌های آنها آکنده از محبت الله ـ تعالی ـ و بزرگداشت، ترس و ایمان به او بود. رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ را از جان‌هایشان بیشتر دوست داشته و در این امر صادق بودند آن هم در بالاترین درجات صدق، و به همین دلیل جان و مال و هرچه داشتند را در راه یاری این دین، دفاع از آن، انتشار آن و هدایت مردم به سویش، فدا کردند.
در میان بشر از لحاظ کمالِ ایمان و عبادت و اخلاق نیکو هیچ‌کس مانند آنها نبوده و نخواهد بود.
سزاوار این بودند که الله آنان را در آیات بسیاری از قرآن کریم بستاید و رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ در احادیث فراوانی از آنها تعریف کند.
مهاجرین کسانی هستند که پیش از فتح مکه مسلمان شده و به سوی رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ در مدینه هجرت کردند و آنجا را کاشانه‌ی خود قرار دادند، سرزمین و اموال و خانواده‌هایشان را به خاطر اشتیاق به آنچه نزد الله است و در طلب خشنودی او و یاری دین، رها کردند.
اما انصار کسانی هستند که اهل مدینه‌ی نبوی بودند، کسانی که رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ و یاران مهاجرش را پذیرفتند و آنها را در مدینه مأوی دادند و اموالشان را با آنها تقسیم کردند و در هیچ چیزی نسبت به آنها بخل نورزیدند و با جان و مالشان در راه الله جهاد کردند.
از آیاتی که الله با آن مهاجرین را می‌ستاید این سخن الله عزوجل است: لِلۡفُقَرَآءِ ٱلۡمُهَٰجِرِينَ ٱلَّذِينَ أُخۡرِجُواْ مِن دِيَٰرِهِمۡ وَأَمۡوَٰلِهِمۡ يَبۡتَغُونَ فَضۡلٗا مِّنَ ٱللَّهِ وَرِضۡوَٰنٗا وَيَنصُرُونَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥٓۚ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلصَّٰدِقُونَ [الحشر: ٨] اختصاص به بينوايان مهاجرى دارد كه از ديارشان و اموالشان رانده شدند: خواستار فضل خدا و خشنودى [او] مى‌باشند و خدا و پيامبرش را يارى مى‌كنند. اينان همان راستانند
این آیه گواهی از سوی الله بر پاک بودن دلهایشان است و اینکه به خاطر به دست آوردن دنیا سرزمین و اموالشان را رها نکردند بلکه برای به دست آوردن پاداش الهی و به خاطر یاری دین او خارج شدند و در ایمان و کردار و گفتارشان صادق بودند.
سپس الله ـ متعال ـ انصار را ستوده و می‌فرماید: وَٱلَّذِينَ تَبَوَّءُو ٱلدَّارَ وَٱلۡإِيمَٰنَ مِن قَبۡلِهِمۡ يُحِبُّونَ مَنۡ هَاجَرَ إِلَيۡهِمۡ وَلَا يَجِدُونَ فِي صُدُورِهِمۡ حَاجَةٗ مِّمَّآ أُوتُواْ وَيُؤۡثِرُونَ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ وَلَوۡ كَانَ بِهِمۡ خَصَاصَةٞۚ وَمَن يُوقَ شُحَّ نَفۡسِهِۦ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ [الحشر: ٩] و [نيز] كسانى كه قبل از [مهاجران] در [مدينه] جاى گرفته و ايمان آورده‌اند؛ هر كس را كه به سوى آنان هجرت كرده دوست دارند؛ و نسبت به آنچه به ايشان داده شده است در دلهايشان حسدى نمى‌يابند؛ و هر چند در خودشان احتياجى [مبرم ]باشد، آنها را بر خودشان مقدّم مى‌دارند. و هر كس از بخل نفس خود مصون ماند، ايشانند كه رستگارانند.
یعنی: کسانی که پیش از مهاجرین در مدینه‌ی نبوی سکنی گزیدند و پیش از بسیاری از مهاجرین ایمان آوردند، آنها انصار هستند که رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم و اصحاب مهاجرش را صادقانه دوست داشتند: هر كس را كه به سوى آنان هجرت كرده دوست دارند و نسبت به مهاجرین و فضیلت و افتخاری که الله به آنها داده بود حسادت نورزیدند [زیرا فضیلت مهاجرین از انصار بیشتر است و به همین دلیل رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ فرمود: اگر هجرت نبود من یکی از انصار بودم روایت امام بخاری (۴۳۳۰)].
انصار نسبت به مهاجرین جود و کرم داشتند و اموالشان را با وجود نیاز خودشان به آنها می‌بخشیدند و هر چند در خودشان احتياجى [مبرم ]باشد، آنها را بر خودشان مقدّم مى‌دارند سپس الله گواهی می‌دهد که آنها به پاداش این اعمال باارزش و بزرگی که انجام دادند، رستگارند.
الله ـ متعال ـ می‌فرماید: وَٱلسَّٰبِقُونَ ٱلۡأَوَّلُونَ مِنَ ٱلۡمُهَٰجِرِينَ وَٱلۡأَنصَارِ وَٱلَّذِينَ ٱتَّبَعُوهُم بِإِحۡسَٰنٖ رَّضِيَ ٱللَّهُ عَنۡهُمۡ وَرَضُواْ عَنۡهُ وَأَعَدَّ لَهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي تَحۡتَهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَآ أَبَدٗاۚ ذَٰلِكَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡعَظِيمُ [التوبة: ١٠٠] و پيشگامان نخستين از مهاجران و انصار، و كسانى كه با نيكوكارى از آنان پيروى كردند، خدا از ايشان خشنود و آنان [نيز] از او خشنودند، و براى آنان باغهايى آماده كرده كه از زير [درختان] آن نهرها روان است. هميشه در آن جاودانه‌اند. اين است همان كاميابى بزرگ.
بنابراین الله ـ متعال ـ به ما خبر داده که از مهاجرین و انصار خشنود است و به ما خبر داده که آنها از اهل بهشت بوده و بهشت برایشان آماده گشته است.
اما از احادیث رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ همین سخنش کافی است که فرموده: بهترین مردم کسانی هستند که در قرن من زندگی می‌کنند سپس کسانی که پس از آنها می‌آیند، سپس کسانی که پس از آنها می‌آیند روایت بخاری (۲۶۵۲) و مسلم (۲۵۳۳).
تعداد صحابه ـ رضی الله عنهم ـ بیش از صد هزار نفر بوده که ما چند هزار نفرشان را می‌شناسیم و صدها نفرشان مشهورترند.
با فضیلت‌ترین آنها ابوبکر صدیق است، سپس عمر بن خطاب، سپس عثمان بن عفان، سپس علی بن ابی‌طالب، سپس زبیر بن عوام و طلحة بن عبیدالله و عبدالرحمن بن عوف و سعد بن ابی وقاص و ابوعبیده بن جراح و سعید بن زید ـ رضی الله عنهم اجمعین ـ و اینها ده نفری هستند که به بهشت مژده داده شده‌اند و همگی از مهاجرین می‌باشند.
اما از انصار با فضیلت‌ترین آنها: سعد بن معاذ و سعد بن عباده و ابیّ بن کعب و معاذ بن جبل و اسید بن حضیر و براء بن معرور و اسعد بن زراره و انس بن نضر و انس بن مالک و حسان بن ثابت و عبدالله بن عمرو بن حرام و پسرش جابر بن عبدالله ـ رضی الله عنهم اجمعین ـ می‌باشند.
والله ـ تعالی ـ أعلم.