الحمدلله.
روزه‌ی روز عرفه، سنتی موکد برای کسانی است که در حال انجام حج نیستند. از ابوقتاده ـ رضی الله عنه ـ روایت است که از رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ درباره‌ی روزه‌ی عرفه پرسیدند؛ ایشان فرمود: [گناهان] سال گذشته و آینده را پاک می‌کند به روایت مسلم (۱۱۶۲)، و در روایت دیگری از وی آمده است: بر الله این را گمان می‌برم که [گناهان] سال پیش از آن و سال بعد از آن را پاک می‌گرداند.
امام نووی ـ رحمه الله ـ در المجموع (۶/ ۴۲۸) به نقل از کتب شافعیان می‌گوید:
اما درباره‌ی حکم این مساله شافعی و اصحاب [مذهب] می‌گویند: روزه‌ی روز عرفه برای کسانی که در عرفه نیستند مستحب است. اما درباره‌ی شخص حاجی که در عرفه حاضر است، شافعی در مختصر و اصحاب وی گویند: به دلیل حدیث ام الفضل روزه نگرفتن برای وی مستحب است. و گروهی از اصحاب ما گویند: روزه برای وی [یعنی شخصی که در عرفه است] مکروه است. از جمله کسانی که تصریح به مکروه بودن روزه بودن آن [برای حجاج] کرده‌اند، دارمی و بندنیجی و محاملی هستند....
ابن قدامه ـ رحمه الله ـ در المغنی (۴/ ۴۴۳) که از کتب حنابله است می‌گوید:
این روز، روزی شریف و بزرگ، و عیدی گرامی است که فضیلتی بس بزرگ دارد و از پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ ثابت شده که روزه‌اش گناهان دو سال را تکفیر می‌کند.
ابن مفلح ـ رحمه الله ـ در الفروع (۳/ ۱۰۸) که باز از کتب حنبلیان است می‌گوید:
روزه‌ی دهه‌ی ذی الحجه مستحب است و موکدترین آن به اجماع روزه‌ی نهم، یعنی روز عرفه است.
کاسانی ـ رحمه الله ـ در بدائع الصنائع (۲/ ۷۶) که از کتب احناف است می‌گوید:
و اما روزه‌ی عرفه به دلیل احادیث بسیاری که در این باب وارد شده برای کسی که در حال انجام حج نیست مستحب است، و همچنین برای فضیلتی که بر دیگر روزها دارد. و همینطور در حق شخصی که در حال حج است، اگر او را از وقوف [در عرفه] و دعا بازنداشته و ضعیف نکند، زیرا جمع میان دو قربت است، اما اگر باعث ضعفش می‌شود مکروه است، زیرا فضیلت این روزه را می‌توان در دیگر سال‌ها به دست آورد و غالبا حاصل می‌شود، اما فضیلت وقوف و دعا [در عرفه] معمولا برای عموم مردم حاصل نمی‌شود مگر یک بار در زندگی، بنابراین به دست آوردن آن مهم‌تر است.
در شرح مختصر خلیل خرشی (۶/ ۴۸۸) از کتب مالکیه آمده است:
و روزه‌ی روز عرفه اگر خود در حال حج نیست و دهه‌ی ذی الحجه... (شرح :(یعنی روزه‌ی عرفه در حق کسی که در حال حج نیست مستحب است، اما برای خود وی (یعنی حاجی) مستحب این است که روزه نباشد تا بر دعا قدرت یابد، و رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ در حال حج روزه نبودند.
و در حاشیه‌ی دسوقی (۵/ ۸۰) آمده است:
«سپس این سخنش که روزه‌ی روز عرفه مستحب است... منظور از آن تاکید بر استحباب است، وگرنه روزه مطلقا مستحب است».
از شیخ ابن عثیمین ـ رحمه الله ـ پرسیدند: حکم روزه‌ی روز عرفه برای شخصی که در حال حج است و دیگران چیست؟
ایشان پاسخ دادند:
«روزه‌ی روز عرفه برای کسی که در حال حج نیست سنتی موکده است، زیرا از پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ درباره‌ی روزه‌ی روز عرفه پرسیدند و ایشان چنین فرمودند: بر الله چنین گمان دارم که [گناهان] سال پیش از آن و سال بعد از آن را تکفیر می‌کند و در روایتی دیگر: گناهان سال گذشته و مانده را تکفیر می‌کند.
اما برای شخصی که در حال حج است روزه‌ی روز عرفه سنت نیست زیرا پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ در روز عرفه‌ی حجة الوداع روزه نبودند، و در صحیح بخاری از میمونه ـ رضی الله عنها ـ نقل است که مردم در مورد اینکه پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ در روز عرفه روزه بودند شک کردند، پس ظرف شیری برایش فرستادم و ایشان در حالی که در موقف [عرفه] ایستاده بودند از آن نوشیدند و مردم در این حال وی را می‌نگریستند» مجموع فتاوی ابن عثیمین (۲۰/ ۴۰۴).
بنابراین روزه‌ی عرفه برای شخصی که در حج است مکروه است و مستحب نیست. اگر منظور آن شخص این بوده سخنش درست است، اما اگر منظورش مشروع نبودن روزه‌ی عرفه برای غیر حجاج است حرفش اشتباهی واضح و مخالفت با سنت صحیح است.
و الله اعلم.